Wadium w zamówieniach publicznych

Ustawa z dnia 11 września 2019 roku Prawo zamówień publicznych, która na dobre weszła w życie dnia 1 stycznia 2021 roku, wprowadza na rynek zamówień publicznych wiele modyfikacji. Nowe tryby przetargowe, elektronizacja, obowiązek używania podpisu kwalifikowanego – to tylko niektóre ze zmian, do jakich stopniowo przyzwyczajają się wykonawcy poszukujący zlecenia dla firmy. Jednym z narzędzi, które uległy transformacji jest również wadium przetargowe. Czego dotyczą zmiany? Jak prawidłowo określić wysokość wadium?

Wadium – co to takiego?

Wadium przetargowe nie zostało zdefiniowane na gruncie ustawy Prawo zamówień publicznych. Wsparcia w tym temacie należy szukać w art. 70 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Zgodnie z tym dokumentem, wadium stanowi właściwe zabezpieczenie, które powinno być wniesione przed przystąpieniem do przetargu. Wadium można realizować w formie zapłaty określonej sumy pieniężnej lub zabezpieczenia jej zapłaty w formie gwarancji. Nadrzędnym celem stosowania tego narzędzia w zamówieniach publicznych jest zabezpieczenie interesów zamawiającego przed niesumiennym postępowaniem wykonawców. Chodzi tu przede wszystkim o sytuację, gdy wyłoniony w drodze przetargu wykonawca, uchyla się od podpisania umowy.

Czy żądanie wadium jest obowiązkowe?

Jeszcze do niedawno wadium było obowiązkowe w szczególnym typie przetargów. Chodziło mianowicie o te zamówienia, których wartość przekraczała progi unijne. Wraz z początkiem 2021 roku, ten obowiązek został zniesiony. W nowej ustawie Pzp, niezależnie od wartości przedmiotu oferty i trybu w jakim będzie ono przeprowadzane, wadium jest instytucją fakultatywną. Oznacza to, że zamawiający sam decyduje, czy będzie wymagać od wykonawców wniesienia wadium, czy nie jest to konieczne.

Zamawiający nie może jednak narzucać dowolnej wysokości wadiumTa jest uzależniona od wartości postępowania. Gdy przekracza ono progi unijne, może wynieść maksymalnie 3% wartości zamówienia. Z kolei na podstawie art. 281 ust. 2 pkt. 10 i 299 ust. 3 nowej ustawy, dla zamówień krajowych, wysokość wadium nie może stanowić więcej niż 1,5 % wartości postępowania.

Forma wadium

Nowa ustawa Prawo zamówień publicznych usunęła z katalogu form, w jakich można składać wadium, poręczenia bankowe oraz poręczenia spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej. Od tego roku dostępne opcje dla każdego wykonawcy poszukującego zlecenia dla firmy to wadium wnoszone w:
- pieniądzu,
- gwarancjach bankowych,
- gwarancjach ubezpieczeniowych; 
- poręczeniach udzielanych przez podmioty, o których mowa w art. 6b ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.

Co do zasady, zamawiający nie ma prawa pozbawiać wykonawcy możliwości wniesienia wadium, w dowolnie wybranej formie. W art. 45 ust. 6 ustawy znalazł się nawet zapis mówiący, że wadium może być wniesione w kilku formach jednocześnie.

Kiedy zatem wniesienie wadium będzie nieskuteczne? Wyróżniamy cztery możliwe sytuacje. Po pierwsze zamawiający odrzuci ofertę, dla której wykonawca nie wniósł wadium w wyznaczonym terminie. Podobna sytuacja będzie miała miejsce, gdy wymagana kwota zostanie wniesiona w sposób nieprawidłowy (na przykład metodą inną, niż wskazaną w powyższym wykazie). Poszukiwanie zlecenia dla firmy nie będzie także skuteczne, gdy dojdzie do złożenia wniosku o zwrot wadium po wyborze oferty najkorzystniejszej. Ostatnia z możliwości występuje wtedy, gdy wykonawca nie utrzymywał wadium nieprzerwanie, aż do końca związania ofertą w przetargu.

Zatrzymanie wadium

Wiele przedsiębiorstw obsługujących przetargi zastanawia się, czy wadium może zostać zatrzymane. W tym względzie niedawna zmiana prawodawstwa nie poczyniła większych zmian. Wadium może być zatem zatrzymane, gdy zachodzi następująca sekwencja zdarzeń:

  1. Zamawiający wezwał oferenta do uzupełnień, a ten nie złożył wymaganych oświadczeń lub dokumentów, ewentualnie gdy złożone oświadczenia i dokumenty nie potwierdzają wymogów określonych w SIWZ.

  2. Spowodowało to brak możliwości wybrania danej oferty jako najkorzystniejszej.

Druga możliwość występuje wtedy, gdy wskutek braku wyrażenia zgody na poprawienie omyłki innej niż pisarska lub rachunkowa, zamawiająca nie mógł wybrać oferty jako najlepszej.

Czy wadium jest dużym utrudnieniem dla Wykonawcy?

W świetle przywołanych przepisów prawnych, trudno uznać obowiązek wniesienia wadium jako barierę w skutecznym poszukiwaniu dodatkowego zlecenia dla firmy. Przede wszystkim wadium przetargowe jest narzędziem elastycznym, limitowanym i prawie zawsze zwracanym. Do zatrzymania dochodzi tylko w sytuacjach rażącego nieprzestrzegania zapisów SIWZ przez wykonawcę. Z uwagi na różnorodność form wnoszenia wadium, nie ma obowiązku inwestowania wysokich kwot na ten cel. Poręczenia czy gwarancje można nabyć za niewielkie środki. Sprawia to, że nawet niewielkie firmy mają możliwość jednoczesnego startowania w wielu przetargach.

Dobrą metodą na wyszukanie interesującego zlecenia dla firmy jest skorzystanie z bazy przetargów. Ważne, aby była ona kompletna, tj. zawierała nie tylko wykaz wszystkich dostępnych postępowań, ale także wyniki, planowane inwestycje i zlecenia. Wszystkie te narzędzia umożliwiają zbudowanie właściwej strategii ekspansji na rynku zamówień publicznych. Korzystając z serwisu http://www.oferent.com.pl istnieje możliwość filtrowania interesujących nas branż, a dodatkowo także wyszukiwania podwykonawców do interesujących części przetargów. Platforma posiada atrakcyjny, 20-dniowy okres próbny, za który nie trzeba wnosić opłat.