Najnowszy numer "Rocznika Lubaczowskiego" już dostępny

fot. MBP Lubaczówfot. MBP Lubaczów

Można już zakupić najnowszy numer "Rocznika Lubaczowskiego" wydany przez Zarząd Towarzystwa Miłośników Ziemi Lubaczowskiej. Na łamach tego czasopisma Zarząd popularyzuje dawne i najnowsze dzieje oraz dziedzictwo kulturowe Lubaczowa i powiatu.

Na zawartość tomu jubileuszowego XX-XXI składają się artykuły, materiały, miscelanea i recenzje. Zakres chronologiczny prac zawartych w czasopiśmie jest szeroki, tematyka różnorodna, ale problematyką wiodącą są sowieckie deportacje Polaków (80. rocznica deportacji Polaków na Syberię).

W tej części czasopisma artykuł pt. Syberyjska gehenna stanowi przyczynek do ustalenia ilości rodzin i osób deportowanych z terenu powiatu lubaczowskiego w głąb ZSRR. Trzy deportacje przeprowadzone przez NKWD (10 lutego, 13 kwietnia i 29 czerwca) objęły osadników wojskowych – uczestników wojny polsko-bolszewickiej i kolonistów, leśników, rodziny oficerów i policjantów, urzędników, tzw. bieżeńców, czyli uchodźców z terenów okupowanych przez Niemców, działaczy stowarzyszeń i organizacji niepodległościowych, nauczycieli oraz innych osób, których NKWD uważało za wrogi element. Według wcześniejszych niepełnych danych deportowano 152 rodziny liczące 667 osób. Na podstawie źródeł izraelskich i wykazów publikowane przez „Polskę Walczącą” w 1942 r., autor tego artykułu podał nazwiska ponad 800 osób deportowanych na Syberię z terenu powiatu lubaczowskiego.

Dramatyczne losy deportowanych Polaków ukazuje Helena Szyk w swoich obszernych wspomnieniach (ponad 50 str. tekstu). Od chwili deportacji 29 czerwca 1940 r. Helena Szyk została skazana na życie tułacze, ciężką pracę w syberyjskiej tajdze, a po ogłoszonej amnestii wędrowała wraz z małoletnim synem po bezkresnych obszarach ZSRR, aby przedostać się na południe do Uzbekistanu, gdzie formowała się armia gen. Andersa. Helena Szyk była świadkiem jak obok niej głód i choroby dziesiątkowały polskich zesłańców, ofiar sowieckiego terroru. Z armią gen. Andersa przedostała się na Bliski Wschód, skąd została ewakuowana do Indii, gdzie w osiedlu dla polskich uchodźców w Valiwade opiekowała się dużą grupą dzieci – sierot i półsierot.

Według wyliczeń Ambasady RP w Kujbyszewie, wraz z rodzinami deportowano z Polski ponad 117 tys. dzieci. Wskutek dużej śmiertelności wśród osób dorosłych, bez dostatecznej opieki lub żadnej znalazło się około 6 tys. sierot i ponad 45 tys. półsierot. Wiosną i latem 1942 r. wraz z wojskiem wyszło na Bliski Wschód 42 tys. osób cywilnych, w tym ponad 15 tys. dzieci. Duży odsetek tych uchodźców został ewakuowany do Afryki Wschodniej i Południowej, łącznie 18 245 obywateli polskich, w tym 7 924 dzieci. Uchodźcy zamieszkali w 19 osiedlach, w których zorganizowano przedszkola, szkoły powszechne, średnie i zawodowe.

Dramaturgię losów polskich dzieci w ZSRR i ich tułaczkę po świecie ujawnia zarys biograficzny kpt. (mjr.) Karola Sandera, nauczyciela i kierownika szkoły w powiecie lubaczowskim, który po kampanii wrześniowej przedostał się na Zachód, w Anglii ukończył kurs inspektorów szkolnych, następnie został skierowany do Afryki z zadaniem organizowania opieki dla dzieci tułaczych w osiedlach polskich uchodźców.

Cykl opracowań dotyczących deportacji zamykają wspomnienia o tym, jak powiodła się ucieczka lubaczowskiej rodziny przed wywózką na Sybir. Ucieczka rodziny Mańkowskich na parę godzin przed załadowaniem do transportu była jednym z nielicznych tego rodzaju zdarzeń, wobec starannie przygotowanej akcji deportacji przez NKWD.

W „Rocznikach Lubaczowskich” w każdym wydaniu pojawia się problematyka najazdu obcych wojsk. W tym tomie znalazł się temat najazdu tatarskiego – walka hetmana Jana Sobieskiego z czambułami tatarskimi w 1672 r. na szlaku pożogi: Narol-Cieszanów-Brusno-Horyniec-Lubaczów.

W oddzielnych artykułach i w materiałach wspomnieniowych przewija się problematyka żywo interesująca czytelników czasopisma: wojna polsko-ukraińska 1918-1919, kampania wrześniowa 1939 r., dwie okupacje – sowiecka i niemiecka, konflikt polsko-ukraiński i Akcja „Wisła”, życie w powojennym Lubaczowie, zniszczonym przez wojnę i okupację.

Zawartość tomu XX-XXI wzbogaca liczny materiał ikonograficzny, wartościowy nośnik informacji – ponad 120 zdjęć ilustruje ludzi i wydarzenia opisywane w różnych partiach tego wydania.

XX–XXI t. Rocznika Lubaczowskiego został wydany dzięki finansowemu wsparciu Urzędu Miejskiego w Lubaczowie i Starostwa Powiatowego w Lubaczowie.

Wszystkich zainteresowanych zachęcamy do zakupu publikacji w cenie promocyjnej 35, 00 zł. Roczniki dostępne są w Muzeum Kresów w Lubaczowie (ul. Sobieskiego 4) oraz w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Wł. Broniewskiego w Lubaczowie (ul. Kościuszki 18).

Źródło: MBP Lubaczów